ROLA MUZYKI W ROZWOJU I EDUKACJI DZIECKA

    Muzyka, jako jedna z dziedzin sztuki odgrywa ogromną rolę w życiu każdego człowieka. Muzyka powinna stanowić dla współczesnego człowieka pewien rodzaj odprężenia psychicznego, wzbogacać jego doświadczenia, wpływać na wszechstronny rozwój osobowości, rozwijać uczucia i wyobraźnię, dostarczać dużo radości i piękna.

    Muzyka jest środkiem kształcenia humanistycznego, uwrażliwiającego na wartości ludzkie. Od najmłodszych lat dziecko powinno być wprowadzone w świat muzyki. Sposób, w jaki dziecko zostanie zachęcone w przedszkolu do słuchania muzyki, śpiewania, a nawet tworzenia łatwych melodii oraz w jakim stopniu będą rozbudzane zainteresowania muzyczne, w znacznym zakresie decydować będzie o dalszym jego rozwoju w dziedzinie muzyki.

   Muzyka jest bardzo ważnym elementem w pracy z dziećmi i pełni wiele funkcji:

uczy – pozwala zrozumieć otaczający nas świat,

bawi – dostarcza dziecku wiele radości i uciechy podczas tańca oraz w czasie innego jej wykorzystania,

rozwija – dziecko w trakcie zabaw muzycznych zaczyna rozumieć, że coś jest rytmiczne; że muzyka może być głośna lub cicha i można ją przedstawić ruchem,

wychowuje – pozwala dziecku zrozumieć świat wartości społeczno – moralnych,

wspomaga rozwój emocjonalny – dziecko dzięki muzyce może wyrazić swoje pragnienia, uczucia i wyobrażenia,

wpływa na ogólny stan dziecka – w czasie zabaw muzyczno-ruchowych następuje rozwój mięśni, poprawa postawy i pracy serca, wzmocnienie układu nerwowego, dzieci uczą się płynnego i elastycznego ruchu.

   Wychowanie muzyczne w przedszkolu powinno opierać się na różnych formach aktywności, m.in. na takich, jak:

śpiew – kształci słuch, poczucie rytmu, pamięć muzyczną, rozwija aparat głosowy, uwagę, wyobraźnię, dostarcza wiedzy o świecie, sprzyja rozwojowi prawidłowej wymowy,

słuchanie muzyki - kształcenie zdolności percepcyjnych ma ogromne znaczenie dla rozwoju mowy i myślenia; głównym zadaniem kontaktów dziecka z muzyką, jakie spełnić ma przedszkole jest obudzenie uwagi słuchowej, przygotowanie dziecka do słuchania i stworzenie ku temu najlepszych warunków,

ruch przy muzyce – jest to gimnastyka ciała, która poprawia krążenie, dotlenia organizm, stanowi źródło radości i odprężenia; wyrabia zdolności koncentracji i uwagi, kształci szybką orientacją, refleks, pobudza aktywność i rozwija spostrzegawczość, wyobraźnię i pamięć,

gra na instrumentach – nauka ta sprawia dzieciom radość, zadowolenie, rozwija muzykalność, zdolności estetycznego i emocjonalnego przeżywania muzyki,

tworzenie prostych melodii – wszelkiego rodzaju improwizacje wpływają na aktywność twórczą dziecka.

Każda z tych form kształci inne umiejętności, a różnorodność form urozmaica zajęcia, pobudza zainteresowania i aktywność dziecka.

Najczęstszą formą muzyki występującą w przedszkolu jest piosenka. Jednak warto również sięgnąć po bardziej skomplikowane formy muzyczne. Ciekawymi zabawami, wywołującymi śmiech, radość i dających rozluźnienie są:

zagadki muzyczne - rozpoznawanie odgłosów zwierząt, natury, czynności i innych dźwięków, rozpoznawanie po dźwiękach instrumentów muzycznych, odgadywanie po melodii znanych piosenek,

zabawa w echo – powtarzanie za nauczycielką słów: głośno, cicho, umiarkowanie,

zabawy wyliczankami,

recytacja rytmizowanego tekstu z wyklaskiwaniem,

naśladowanie, np. jesiennej pogody (szum wiatru, szelest liści, deszcz),

akompaniowanie do piosenek,

wygrywanie i wyklaskiwanie rytmów,

słuchanie muzyki relaksacyjnej,

słuchanie muzyki poważnej,

malowanie muzyki,

zabawy ilustracyjne – przedstawianie treści piosenek dowolnymi ruchami i gestami naśladującymi,

zabawy taneczne.

Jednym z kierunków przyjętych w pracy z dziećmi jest wykorzystanie ogromnych możliwości, jakie niesie ze sobą muzyka dla realizacji różnorodnych zadań dydaktyczno-wychowawczych stawianych przez program wychowania przedszkolnego. Aby działania były twórcze i pobudzające, muszą integrować różne treści i formy działania.

Integracja artystyczna jest naturalną formą działalności twórczej małego dziecka, które chętnie rysuje, śpiewa i równocześnie odczuwa potrzebę ruchu, powodowane chęcią przechodzenia z jednego działania w drugie.

W przedszkolu należy łączyć zajęcia muzyczne z plastycznymi, można poznać w ten sposób uczucia dziecka. Prowadząc zajęcia plastyczno-muzyczne należy pamiętać o doborze odpowiedniej muzyki i technik plastycznych, wytworzeniu odpowiedniego klimatu potrzebnego do odbierania i wyrażania przeżyć artystycznych.

Muzykę można również łączyć z literaturą. Połączenie to ma pozytywny wpływ na słuchanie opowiadań i wierszy. Stosowanie różnych form aktywności, w tym również muzycznych w czasie prezentacji utworów literackich zapobiega zniecierpliwieniu, kręceniu się i zaspokaja potrzebę ruchu. Mogą one dotyczyć na przykład naśladowania głosów zwierząt, wykonywania ruchów rytmicznych do podkładu muzycznego lub zaśpiewania piosenki tematycznie związanej z tekstem. Muzyka może być również tłem stwarzającym określony nastrój, można tez wykorzystać rytm słów lub momenty dźwiękonaśladowcze.

Wartości kształcące posiadają również zajęcia muzyczno-ruchowe. Tkwią one przede wszystkim w możliwości poznania zagadnień rytmicznych poprzez ruchowe ich wykonywanie. Rozwijanie ekspresji ruchowo-muzycznej powinno realizować się w trakcie zapewnienia dzieciom swobody w poruszaniu się w rytmie muzyki granej lub śpiewanej w sali lub ogrodzie przedszkolnym. Mogą to być również sposoby naśladowania czynności wykonywanych przez ludzi lub sposobów poruszania się zwierząt. Wszystko powinno odbywać się zgodnie z rytmem muzyki i jej charakterem.

Wzorzec do ćwiczeń muzyczno-ruchowych we współczesnej pedagogice stanowią metody Labana, Orffa, Kniessów. Metody te mimo różnic nie wykluczają się nawzajem i mogą być stosowane na przemian. Zajęcia te mają wpływ na rozwój mowy, myślenia, zapamiętywania, porównywania, analizowania i uogólniania. Przyczyniają się one do ogólnego rozwoju fizycznego i zapobiegają wadom postawy. Kształtują również świadomy ruch, oddech, ćwiczą koncentrację uwagi i orientację przestrzenną oraz szybką reakcję na określone polecenia.

Integracja muzyki z innymi dziedzinami wychowania przedszkolnego zespala procesy emocjonalne, poznawcze, motoryczne     i przez to przyczynia się do wszechstronnego rozwoju dziecka.

Częsty kontakt dziecka z muzyką przyczynia się do kształtowania jego emocjonalnego i poznawczego stosunku do otaczającego go świata. Grupowe uczestnictwo w zajęciach muzycznych uspołecznia, przeciwdziała uczuciu samotności i sprzyja przyswajaniu form współdziałania.

W zakresie wychowania umysłowego kontakt z muzyką rozwija wrażliwość zmysłową pobudza proces spostrzegania, koncentrację uwagi, wpływa na rozwój mowy i wzbogacenie słownictwa oraz rozwija inwencję twórczą.

Muzyka powinna pojawiać się każdego dnia w pracy nauczyciela, a zajęcia muzyczne powinny być dla dzieci źródłem radości, dawać odprężenie oraz ożywiać prace umysłu. Obcowanie z muzyką rozładowuje napięcie emocjonalne, niepokoje i lęki u dzieci, zatem muzyka ma również działanie terapeutyczne.

Bibliografia:

Gloton R., Cero C. Twórcza aktywność dziecka. WSiP, Warszawa 1985.

Podolska B. Z muzyką w przedszkolu. WSiP, Warszawa 1987.

Sacher W. Słuchanie muzyki i aktywność artystyczna dzieci. „Impuls”, Kraków 1999.

Zwolińska E. Rozwój wyobraźni muzycznej a funkcje pe